Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.: Склад — структура — улада/ Рымвідас Пятраўскас; пераклад з літоўскай мовы Алесь Мікус. 2-е выданне. — Смаленск: Інбелкульт, 2014. —386 с.

ISBN 978-5-00076-015-4

Выйшла з друку другое выданне кнігі літоўскага гісторыка Рымвідаса Пятраўскаса «Літоўская знаць у канцы XIV— пачатку XV стагоддзя». Гэтая праца — спроба сінтэзу персанальнай і сацыяльнай гісторыі Вялікага Княства Літоўскага. З аднаго боку, аўтар імкнецца вызначыць паходжанне літоўскай знаці і паказаць яе генеалагічнае развіццё, а з іншага боку спрабуе раскрыць структурны пералом унутры згаданай знаці, які адбыўся ў XV ст.

Абедзве асноўныя праблемы разглядаюцца з улікам досведу еўрапейскай гістарыяграфіі.

Слова аўтара

Ад самага пачатку дзяржаўнасці Літвы ў палітычную эліту краю інтэграваліся групы людзей рознага этнічнага паходжання і розных канфесій. Напрыклад, у пачатку ХІІІ ст. літоўскае войска вёў герсіцкі князь Усевалад, ваярамі караля Міндаўга кіраваў Хвал, а знакамітым ураднікам вялікага князя Гедзіміна быў горадзенскі староста Давыд. Спатрэбілася ўсяго толькі адно ці два пакаленні, каб на новым месцы прадстаўнікі знаці змянілі сваю канфесійную і этнічную тоеснасць. Князі Гальшанскія, што паходзілі з глыбіні паганскай Літвы, у XV ст. у Кіеве ўжо трактаваліся як мясцовыя «князі кіеўскія», а Хадкевічы, што паходзілі з праваслаўных зямель, у XVІ ст. фіктыўна выводзілі сябе ад «літоўскага» баярына Барэйкі. Даследаванні эліты ўлады выразна паказваюць, што пры фармаванні палітычных груп найзначнейшымі былі крытэрыі роднаснасці і тэрытарыяльныя, а не канфесійныя і нацыянальныя. Разгледжаная ў гэтай кнізе знаць XIV i XV ст. — гэта прадстаўнікі «палітычнай літоўскай нацыі», што нараджалася ў гэты час, яны разам з пануючай дынастыяй Гедзімінавічаў стварылі Вялікае Княства Літоўскае…

ЗМЕСТ

ПРАДМОВА ДА БЕЛАРУСКАГА ВЫДАННЯ

ПРАДМОВА

УВОДЗІНЫ
Праблема
Метады даследавання
Гістарыяграфія
Крыніцы

I. ПАНЯЦЦЕ ЗНАЦІ

II. СКЛАД ЗНАЦІ

1. Склад эліты ўлады ў канцы XIV—XV ст.
а) Сведкі ў гаспадарскіх дакументах 1392—1459 гг.: кантынуітэт эліты ўлады
б) Сведкі ў гаспадарскіх дакументах 1460—1492 гг.: кантынуітэт на фоне структурных змен
2. Паходжанне знаці эпохі Вітаўта
а) Паходжанне знаці канца XIV — пачатку XV ст
б) Геаграфія паходжання знаці
3. Праблема «новых людзей»

III. СТРУКТУРА ЛІТОЎСКАЙ ЗНАЦІ XV СТ.

1. Паняцце роду
2. Баярская вотчына
3. Памер і структура баярскага землеўладання
4. Функцыі роду: сацыяльная стабільнасць, абарона асобы і памяць
5. Жыццё знаці паміж дваром гаспадара і вотчынай

IV. УЛАДА ЗНАЦІ

1. Ураднікі
а) Фармаванне сістэмы ўрадаў
б) Вялікі князь і род: падвойная прырода староства
2. Знаць і ўлада вялікага князя
а) Групы знаці канца XIV — пачатку XV ст.
б) Знаць у падзеях 1430—1435 гг.
в) Забойства Жыгімонта Кейстутавіча і пачатак панавання Казіміра
г) 1447—1492 гг.: кансалідацыя знаці
3. Характар улады знаці

ЗАКЛЮЧЭННЕ

ПРАСАПАГРАФІЯ ЛІТОЎСКАЙ ЗНАЦІ КАНЦА XIV—XV СТ. (1387—1492)

СПІС УРАДНІКАЎ ВКЛ (1387—1492)

СКАРАЧЭННІ

КРЫНІЦЫ І ЛІТАРАТУРА

АСАБОВЫ ПАКАЗАЛЬНІК

ГЕАГРАФІЧНЫ ПАКАЗАЛЬНІК